“Χάθηκε μια πραγματική ευκαιρία πραγματικής μεταρρύθμισης στην Αυτοδιοίκηση”

Τι δήλωσε η Τομεάρχης Εσωτερικών και ειδικής αγορήτριας του Κινήματος Αλλαγής στη συζήτηση του νσχ του Υπουργείου Εσωτερικών για την «Εκλογή Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών» στην Ολομέλεια

• Είστε η Κυβέρνηση του «πρωθύστερου» κι αυτό δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά σχήμα έργου.
• Έργου αντιμεταρρυθμιστικού, συντηρητικού, αναχρονιστικού
• Μέσα στην πανδημία, με καθημερινές ακόμη απώλειες δεκάδων συνανθρώπων, με την κοινωνία σε πολύπλευρη αγωνία και την οικονομία σε διαρκή ύφεση, με τις επιχειρήσεις να προσπαθούν να επανέλθουν- με σοβαρό προβληματισμό για την περιστολή στοιχειωδών δικαιωμάτων και κατακτημένων ελευθεριών, που μια ιδιότυπη ομηρία των συνθηκών έφερε, με τη δημοκρατία μας σε επανακαθορισμό αξιών και δογμάτων στη μετά-πανδημίας εποχή, συζητούμε στην Ολομέλεια του Κοινοβουλίου, ένα νομοσχέδιο που αφορά την αλλαγή στον τρόπο εκλογής στους δήμους και Περιφέρειες.
• Μα αυτή είναι η προτεραιότητα της Κυβέρνησης;
• Αυτό που ενδιαφέρει την Κυβέρνηση της ΝΔ είναι ο τρόπος που θα εκλέγεται ο δήμαρχος και ο Περιφερειάρχης το 2023;
• Προτεραιότητά της είναι πώς θα πάρει «προίκα» μαζί με το κόμμα και το διακοσμητικό δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο, από την πρώτη Κυριακή, για να πάρει κι ο χάρτης το βράδυ των εκλογών το σωστό χρώμα- κατά προτίμηση το γαλάζιο;
• Αυτό επέλεξε η Κυβέρνηση του πρωθύστερου. Και είναι μια κυβέρνηση του πρωθύστερου, γιατί δεν υπήρξε εδώ και δύο χρόνια καμία προσπάθεια σύνδεσης της Αυτοδιοίκησης και της Αποκέντρωσης, ως των πλέον αποφασιστικών κρίκων στην αλυσίδα ανάπτυξης της χώρας.
• Είναι μια κυβέρνηση του πρωθύστερου, γιατί δεν προηγήθηκε κανένα σχέδιο για την νέα Αυτοδιοίκηση της νέας εποχής, των νέων συνθηκών και των νέων αναγκών.
• Είναι μια κυβέρνηση του πρωθύστερου, γιατί δεν συζητήθηκε ποτέ το πώς μπορεί, μέσα από τη συμμετοχή των Περιφερειών και των Δήμων, να υπάρξει ουσιαστική απελευθέρωση των δημιουργικών και παραγωγικών δυνάμεων της χώρας που θα διασφαλίσει την παραγωγή νέου πλούτου.
• Απέναντί σας, η παράταξή μας, του ΠΑΣΟΚ και του Κινήματος Αλλαγής, που στέκεται με ιστορική περηφάνια, αλλά και αδιαμφισβήτητο πολιτικό δικαίωμα.
• Γιατί, η παράταξη μας, η μεγάλη δημοκρατική προοδευτική παράταξη, είναι αυτή που συνδέθηκε με όλες τις μεγάλες αλλαγές που έγιναν στην χώρα και ιδίως τις δημοκρατικές αλλαγές στο κράτος και τους θεσμούς.
• Όταν όλες οι άλλες πολιτικές δυνάμεις στέκονταν απέναντι, καταψήφιζαν, μιλούσαν για κατάργηση των αλλαγών που φέρναμε, αντιδρούσαν με κάθε μέσο και τρόπο. Πάνω στις ράγες αυτών των μεγάλων τομών όμως κινείται σήμερα η χώρα. Στις μεγάλες τομές του ΑΣΕΠ, των ΚΕΠ, της Διαύγειας για την Δημόσια Διοίκηση. Στη μετατροπή των 6500 Δήμων και Κοινοτήτων – τότε εκδοτήρια ληξιαρχικών πράξεων, σε σύγχρονους πολιτικούς οργανισμούς αρχικά με τον «Καποδίστρια», στην συνέχεια με τον «Καλλικράτη», με 325 Δήμους και 13 Περιφέρειες.
• Δεν έχουμε βέβαια την αυταπάτη ότι λύθηκαν όλα τα προβλήματα. Έγιναν και λάθη, υπήρξαν καθυστερήσεις και κάποιες μεταρρυθμίσεις δεν ολοκληρώθηκαν, όπως θα θέλαμε. Όμως έγιναν πολλά. Και η ιστορική αλήθεια είναι πώς από εμάς, έγιναν τα περισσότερα. Έχουμε λοιπόν ΔΙΚΑΙΩΜΑ να μιλάμε για τα επόμενο μεγάλο προοδευτικό βήμα που χρειάζεται η χώρα.
• Και λέμε: Χωρίς τον αποκλειστικό και πρωτοποριακό ρόλο της Αυτοδιοίκησης, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί το αίσθημα ανασφάλειας, αναξιοπρέπειας και αποξένωσης που νιώθει σήμερα ο πολίτης.
• Χωρίς τον αυτόνομο, ισχυρό και πρωτοποριακό ρόλο της τοπικής και περιφερειακής εξουσίας δεν μπορεί να υπάρξει καμία θεσμική ανασυγκρότηση της Δημοκρατίας που τόσο επιτακτική είναι σήμερα.
• Η κυβέρνηση της ΝΔ είναι πολύ μακριά από όλα αυτά. Ακόμη και στο θέμα του εκλογικού συστήματος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, συμπεριφέρεται με τον τυπικό τρόπο που είχαμε συνηθίσει να συμπεριφέρονται όλες οι συντηρητικές κυβερνήσεις κατά την Μεταπολίτευση. Όπου δηλαδή, η ΝΔ έκανε ό,τι ήθελε, «έκοβε και έραβε στα μέτρα της» εκλογικούς νόμους, σύμφωνα με τις δημοσκοπικές συγκυρίες, αλλά και τους μικροπολιτικούς υπολογισμούς της, αναλόγως του πόσο ισχυρή ένιωθε στη δεδομένη στιγμή.
• Κατά την περίοδο των δύο τελευταίων κυβερνήσεων, βλέπουμε την «ολική επαναφορά» του ελέγχου της Αυτοδιοίκησης από την εκάστοτε κυβέρνηση, μέσω κυρίως εκλογικών νόμων που χρησιμοποιούνται κατά το δοκούν και à la carte, ως μηχανισμοί επέκτασης και επιβολής του «μακριού χεριού» του κεντρικού κράτους πάνω της.
• Και του κεντρικού κράτους που στις μέρες της ΝΔ πλέον θέλει να ονομάζεται «επιτελικό». Μόνο όμως κατ’ όνομα επιτελικό, από τη στιγμή που θεμελιωδώς το κεντρικό κράτος – και στο πλαίσιο της «επιτελικότητάς» του – θα έπρεπε να συνδέεται οργανικά με τα υπόλοιπα επίπεδα διοίκησης και ιδίως τους δύο βαθμούς της Αυτοδιοίκησης, συγκροτώντας, σε μια ιδανική εκδοχή, ένα σύστημα πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.
• Κι έτσι για τη σύγκριση, αλλά κι επειδή οι αριθμοί λένε πάντα την αλήθεια, σας θυμίζω πως τα υπουργεία, ασκούν 25.000 περίπου χαρτογραφημένες αρμοδιότητες, ενώ συνολικά οι δύο βαθμοί τοπικής αυτοδιοίκησης ασκούν μόλις 650… Αναλογία που παρασάγγας απέχει από την αδήριτη πλέον ανάγκη μετασχηματισμού του κράτους προς την κατεύθυνση της συγκρότησης ενός συστήματος πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.
• Και ας πάψει επιτέλους η κυβέρνηση το «κρυφτό» για την 140 σελίδων έκθεση της επιτροπής Κοντιάδη, που παραδόθηκε στην προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών και που η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου την παρουσιάζει περίπου ως απλή διατύπωση απόψεων… Λένε στον τόπο μου «όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, δέκα μέρες κοσκινίζει». Το ότι παραδόθηκε ανεπίσημα, δεν σημαίνει πως συνιστά και απλή έκθεση ιδεών. Αντιθέτως, όλοι όσοι γνωρίζουν τον τρόπο λειτουργίας και τις παθογένειες του ελληνικού κράτους γνωρίζουν πως αποτελεί μια σοβαρή βάση συζήτησης, αλλά κι έναν οδικό χάρτη που οδηγεί στο ζητούμενο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.
• Βεβαίως, η κυβέρνηση της ΝΔ, προκειμένου να αποφύγει να κάνει αυτά τα θεσμικά βήματα που τόσο αναγκαία είναι για την Αυτοδιοίκηση, διαθέτει ένα πολύ δυνατό άλλοθι. Ένα άλλοθι, που ακούει στο όνομα «Κλεισθένης Ι» της προηγούμενης κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ.
• Επρόκειτο για ένα νόμο, για την υποτιθέμενη καθιέρωση της απλής αναλογικής στους ΟΤΑ… Που τι έκανε όμως; Δυστυχώς, προέκρινε, όλες τις εμμονές, τις ιδεοληψίες και τις συγκεκριμένες μικροπολιτικές στοχεύσεις, της τότε σε αποδρομή κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, στη λογική της «καμένης γης» και της ακυβερνησίας, για όλους όσοι θα ακολουθούσαν.
• Πέραν τούτου, όμως, το κυριότερο μειονέκτημα του Κλεισθένη ήταν η εμμονή του στον ιδεαλισμό. Στον ιδεαλισμό που στηρίχθηκε στην – χωρίς προετοιμασία – παραδοχή πως η απλή αναλογική είναι υιοθετήσιμη εξ ορισμού, χωρίς εκτεταμένη και διευρυμένη δημόσια συζήτηση, χωρίς εκτεταμένες συναινέσεις, καθώς κι ότι από μόνη της μπορεί να οδηγήσει στην εμβάθυνση της δημοκρατικότητας του αυτοδιοικητικού μας συστήματος. Πέραν βέβαια του γεγονότος ότι ο «Κλεισθένης Ι» δεν αποτελούσε per se σύστημα απλής αναλογικής, αλλά μόνο μια υβριδική – και καταστροφική όπως αποδείχθηκε – παραφθορά της.
• Σήμερα, λοιπόν, κι αφού οι ΣΥΡΙΖΑ ΑΝΕΛ έγιναν ο πολιτικός βατήρας της ΝΔ, οι εξαγγελίες δύο διαδοχικών ηγεσιών της ίδιας Κυβέρνησης στο Υπουργείο Εσωτερικών περί μεταρρυθμίσεων, περί ενίσχυσης του σοβαρού ρόλου της Αυτοδιοίκησης – ιδίως εν μέσω πανδημίας και κορονοϊού – περί αναγκαιότητας περαιτέρω ενίσχυσής της, εξαιτίας της εγγύτητάς της με τον πολίτη/δημότη, κυριολεκτικά, «πηγαίνουν περίπατο»…
• Φέρνετε λοιπόν, αντί όλων αυτών «των ωραίων, των μεγάλων και των αληθινών» – που τάζατε και συζητούσατε – μια μίζερη και στενής λογικής ανταπάντηση στα υπαρκτά μεν, ωστόσο δευτερεύοντα ζητήματα του «Κλεισθένη», παρουσιάζοντάς την μάλιστα ως μια γόνιμη λύση στα προβλήματα της Τ.Α..
• Μακάρι όμως να μπορούσε ένας εκλογικός νόμος για τους ΟΤΑ, να απαντούσε καίρια στα πάγια προβλήματά της, όπως μακάρι ο εκλογικός νόμος των βουλευτικών εκλογών να απαντούσε αποτελεσματικά στις διαχρονικές παθογένειες της χώρας και του πολιτικού μας συστήματος συνολικά…
• Η πρακτική και η ενασχόληση μας έχει επανειλημμένα αποδείξει πως οι εκλογικοί νόμοι έπονται όλων των άλλων, και δεν προηγούνται. Θα έπρεπε να είναι πρωθύστεροι οι μεταρρυθμιστικοί νόμοι που αφορούν την πραγματική αποκέντρωση και τη μεταφορά πόρων και αρμοδιοτήτων από το κεντρικό κράτος στην αυτοδιοίκηση. Ένας εκλογικός νόμος για τους ΟΤΑ θα έπρεπε να ακολουθεί μετά από μια τομή για την αναγκαία προώθηση της οικονομικής αυτοδυναμίας των Ο.Τ.Α. στο πλαίσιο της φορολογικής αποκέντρωσης. Ένας εκλογικός νόμος για τους ΟΤΑ θα έπρεπε να ακολουθεί μετά την πρωτοβουλία της Κυβέρνησης για την ενίσχυση της καταστατικής θέσης των αιρετών.
• Όλων εκείνων δηλαδή των βημάτων που προηγούνται και με λίγα λόγια θα μπορούσαν να μας επιτρέψουν να μεταβούμε από το καθεστώς της «Ετεροδιοίκησης» στην πραγματική «Αυτοδιοίκηση» και που μόνο μετά θα έπρεπε να έρθει η θέσπιση ενός εκλογικού συστήματος που να κατοχυρώνει τη δημοκρατική διαδικασία, να διασφαλίζει την κυβερνησιμότητα και να ενισχύει τη λαϊκή συμμετοχή – που ούτε αυτό το τελευταίο κάνει η νομοθετική πρότασή σας… Τι από όλα τα προηγούμενα κάνατε 23 μήνες τώρα; Τίποτα απολύτως…
• Σε σχέση με αυτό καθαυτό το νομοσχέδιό σας τώρα, το οποίο όπως κατατέθηκε, παρουσιάζει σοβαρότατα και χτυπητά προβλήματα, τα οποία εστιάζονται κυρίως στην κάμψη των κομβικών για τον χώρο μας, τον προοδευτικό, αρχών της αντιπροσώπευσης, της ισότητας της ψήφου των δημοτών πολιτών, προς χάριν μιας αυταρχικής και αντι-αυτοδιοικητικής αντίληψης για την κυβερνησιμότητα των Ο.Τ.Α..
• Εμμένει η ΝΔ στο «βιολί» της κυβερνησιμότητας. Η μόνιμη επωδός της συντήρησης τόσο σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, όσο και σε αυτοδιοικητικό. Η κυβερνησιμότητα και ο υπερσυγκεντρωτισμός, δηλαδή ως εργαλεία αποφυγής προγραμματικών συγκλήσεων, υπό το βολικό πρίσμα βέβαια της παρούσας αποτύπωσης πολιτικών συσχετισμών στον αυτοδιοικητικό χάρτη, η οποία προς το παρόν ευνοεί την κυβέρνησή σας απόλυτα.
• Πρόκειται βέβαια για μια πολύ κοντόφθαλμη επιλογή, δεδομένων των εκπλήξεων – ενίοτε και πολύ αρνητικών – που επιφυλάσσει η Δημοκρατία, σε όλους όσοι προσπαθούν να την ελέγξουν μικρονοϊκά, πατώντας σε πρόσκαιρες πλειοψηφίες – αλλά γι’ αυτό δείτε και παραδειγματιστείτε από τους προκατόχους σας…
• Όπου το «ροζ» ηθελημένο χάος στην Τ.Α., σήμερα φαίνεται να αντικαθίσταται από έναν «γαλάζιας» απόχρωσης υπερπλειοψηφικό εκβιασμό, με την πραγματική αντιπροσωπευτικότητα να πηγαίνει και στις δύο περιπτώσεις περίπατο: Μειοψηφίες με διαλυτικό και υπέρμετρα βαρύνοντα ρόλο από τον ΣΥΡΙΖΑ; Διοικήσεις μειοψηφίας της τάξης του 43% με υπέρμετρη εξουσία – η απάντηση – από τη ΝΔ. Τα «δύο πρόσωπα του Ιανού», με τα ίδια άνευρα και δειλά αποτελέσματα ωστόσο για μια σύγχρονη Αυτοδιοίκηση, η οποία – ως έννοια και ως κατάσταση – και στις δύο περιπτώσεις μας εκφεύγει…
• Συνεπώς και όπως γίνεται κατανοητό – επί της νομοθετικής πρότασης της ΝΔ – είναι απόλυτη και δομική η διαφωνία μας, όχι μόνο τώρα, αλλά και διαχρονικά, με την εκλογή δημάρχου από την πρώτη Κυριακή με οποιοδήποτε ποσοστό κάτω του 50+1%.
• Όπως επίσης διαφωνούμε με τη μείωση των αιρετών στα Δημοτικά, Κοινοτικά και Περιφερειακά Συμβούλια. Και η κυβέρνηση συνεχίζει το πολύ κακό προηγούμενό της των 23 μηνών που βρίσκεται στην εξουσία, με αποκορύφωμα την περίοδο της πανδημίας, όπου τα δημοτικά και τα περιφερειακά συμβούλια αποψιλώθηκαν από αρμοδιότητες …σε βαθμό που κατέστησαν «διακοσμητικά».
• Η δε εξήγηση στην ελάχιστης έκτασης αιτιολογικής του νομοσχεδίου σας, περί εξοικονόμησης 2,1 εκατ. ευρώ από τη μείωση των εκλεγμένων συμβούλων, πέρα από ότι είναι αστεία, συνιστά ευθέως και προσβολή, για όλους τους αιρετούς, που πραγματικά προσφέρουν στον πλουραλισμό στην πολυφωνία και στο «οξυγόνο» της Αυτοδιοίκησης, σε επίπεδο άλλο – ωστόσο εξίσου χρήσιμο και ουσιώδες – από αυτό του Δημάρχου και του Αντιδημάρχου, του Περιφερειάρχη και του Αντιπεριφερειάρχη.
• Η μείωση των δημοτικών συμβουλίων για λόγους δημοσιονομικού «συμμαζέματος» γίνεται ακόμη αστειότερη ως δικαιολογία, την στιγμή που αυξάνεται μεν με το παρόν νομοσχέδιο η θητεία των αιρετών από 4 χρόνια σε 5 χρόνια – όπως άλλωστε προέβλεπε και ο Καλλικράτης – αλλά δεν συνδέεται το τέλος της αυτοδιοικητικής 5ετίας με τις ευρωεκλογές! Αλήθεια, δεν σας «χτυπά το καμπανάκι» εδώ, για το δημοσιονομικό «ξεχείλωμα» που συνεπάγεται η διεξαγωγή εκλογών σε ξεχωριστές αναμετρήσεις, που κάλλιστα – όπως έχει γίνει και στο παρελθόν – θα μπορούσαν να συμπίπτουν την ίδια Κυριακή;
• Δομικής φύσης επίσης είναι και η διαφωνία μας με την υπέρμετρη αύξηση των υποψηφίων ως 150%, όπως βέβαια και με την αύξηση των παραβόλων. Τι λέτε πάλι αυτές τις ρυθμίσεις σας; Λέτε πως μειώνετε τους εκλεγμένους των Συμβουλίων, «για να μη μας ζαλίζουν με εκτεταμένες συζητήσεις» όταν εκλεγούν (!)… Μα είναι δυνατόν να ακούγονται τέτοια πράγματα;
• Αλλά και σε ό,τι αφορά το ζήτημα των Κοινοτήτων… Και αναφέρομαι στο μείζον θέμα της εκλογής Προέδρων στις Κοινότητες (άρθρ. 30), για το οποίο ούτε εσείς έχετε καταλάβει – ή ξέρετε – τι θέλετε να κάνετε κι ας είναι τόσο καίριο για το ζήτημα της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης… Ένα ατέρμονο «ράβε ξήλωνε» από πλευράς σας. Τρεις διαδοχικές εκδοχές του νομοσχεδίου, τρεις διαφορετικές ρυθμίσεις και μια ακόμη που όπως μας είπε ο Αναπληρωτής Υπουργός, κ. Στέλιος Πέτσας, στο κλείσιμο της επί των άρθρων συνεδρίασης, ότι θα επανεξεταστεί, μαζί βέβαια με τον αριθμό των Δημοτικών Συμβούλων και το ύψος των παραβόλων… Αλλά όλα αυτά, για εμάς στο Κίνημα Αλλαγής, δεν είναι τίποτα άλλο από εκδηλώσεις της θεσμικής άγνοιας και αμηχανίας της κυβέρνησης.
• Επίσης, δε μπορούμε να καταλάβουμε πως είναι δυνατόν να συζητάμε για τους Προέδρους του Συμβουλίου στις Κοινότητες άνω των τριακοσίων κατοίκων, με μία διαδικασία ανάδειξης του προέδρου από το συμβούλιο, που δεν ορίζεται στο νομοσχέδιο. Μάλιστα, όταν σας ρώτησα κ. Πέτσα στις επιτροπές, ειρωνικά μου απαντήσατε να ….ξανα-διαβάσω τον Καλλικράτη. Για ποιο πράγμα να δω τον Καλλικράτη; Για μια διάταξη που έχει αλλάξει 4 φορές τουλάχιστον – δυο από το ΣΥΡΙΖΑ και δυο από τη ΝΔ; Το ζήτημα στην πολιτική ουσία του είναι εμείς πως στον Καλλικράτη στο αρ.79 προβλέπαμε ότι ο Πρόεδρος του Συμβουλίου εκλέγεται από το Συμβούλιο. Σήμερα, όπως έχει καταντήσει το άρθρο μετά τις ανωτέρω τροποποιήσεις, το άρθρο δεν περιλαμβάνει εκλογή, καθώς η Ν.Δ. το άλλαξε σε «ορίζεται» ο Πρόεδρος, με αποτέλεσμα να ορίζεται ο πρώτος του πρώτου Συνδυασμού.
• Δυστυχώς βλέπουμε πως ακόμη μία ευκαιρία χάνεται. Διαβουλευόμενοι μόνο με τους δικούς σας αιρετούς, τους συντηρητικούς αιρετούς κάνετε ένα βήμα εμπρός από τον Κλεισθένη, αλλά παράλληλα κάνετε και δύο βήματα πίσω, προς τις προτάσεις που είχατε τη δεκαετία του 2000. Τι ζητούν οι αιρετοί σας; Συμπεριφέρονται σαν παιδιά που δε μπορούν να απογαλακτιστούν από ένα πατερναλιστικό κεντρικό κράτος, περιμένοντας να τα «προικοδοτήσει», αν θα είναι υπάκουα…. Ζητούν περισσότερα χρήματα, βολεύονται με λιγότερες αρμοδιότητες και δεν τους πολύ-ενδιαφέρουν ζητήματα διαφάνειας.
• Χαρακτηριζόμενη από μεταρρυθμιστική ατολμία, από μεταρρυθμιστική «άπνοια», αλλά και από ασθενές αυτοδιοικητικό όραμα, η ΝΔ δεν βάζει τις Περιφέρειες και τους Δήμους πιο βαθιά στην διαδικασία διαχείρισης της εξουσίας, δεν φέρνει πλαίσιο που να διασφαλίζει ότι τα λάθη του παρελθόντος θα διορθωθούν μέσα από καθαρές αρμοδιότητες και αποτελεσματικές διαδικασίες.
• Έτσι το μέλλον θα συνεχίσει να μας εκφεύγει, όσο η κυβέρνηση θα θεωρεί πως «έπραξε το καθήκον της», ασχολούμενη μόνο με τα εκλογικά των ΟΤΑ και μάλιστα κι αυτά, χωρίς ιδιαίτερη «έμπνευση», από τη στιγμή που μας φέρατε όλο κι όλο έναν ψευδο-επικαιροποιημένο «νόμο Παυλόπουλου» για την αυτοδιοίκηση, διαφοροποιώντας το 42% της εκλογής των αιρετών αρχόντων από την πρώτη Κυριακή, σε 43%... Δεν το λες και τομή, δεν το λες και πρόοδο… Και με την απλή μέθοδο των τριών, δεν θέλω να υπολογίσω τα χρόνια που θα χρειαστεί η παράταξή σας να συνομολογήσει – πόσο μάλλον να θεσμοθετήσει – άλλες σπουδαιότερες και αναγκαιότερες τομές για την Αυτοδιοίκηση.
• Σε αυτό το πλαίσιο μην ξαφνιάζεστε και μην εξεγείρεστε κάθε φορά που σας αποκαλούμε συντηρητική παράταξη.
• Είστε πράγματι και κάθε λίγο το αποδεικνύετε, όσα μεταρρυθμιστικά κουστούμια κι αν καμώνεστε πως φοράτε. Δεν σας ταιριάζει κανένα και δεν πείθετε κανέναν, από τη στιγμή που μας φέρνετε τέτοια νομοσχέδια.
• Είναι πλέον ιστορική παραδοχή η ρήση του Λίνκολν: «Μπορείς να ξεγελάσεις όλους τους ανθρώπους για κάποιο χρόνο. Μπορείς ακόμη να ξεγελάς πάντα μερικούς ανθρώπους. Δεν μπορείς όμως να ξεγελάς, πάντα, όλους τους ανθρώπους.